Sciencedep

Fosillerin Yaşı Nasıl Hesaplanır

16.08.2023 781

Fosiller tarihi keşfetmenin ve evrimsel süreci gözlemlemenin en iyi yollarından bir tanesidir. Fosil araştırmaları türlerin; fizyolojisine, anatomisine, evrimsel sürecine, türlerin kökenine ve daha nice özelliklere ulaşmamızı sağlar.

Peki ama neden tarihi keşfetmenin yoludur? Çünkü fosiller bize yaşını isabetli olarak tespit ettirir, işte burada da tarihlendirme yöntemleri devreye girer.

Fosilleri Yaşlandırma Yöntemleri

Fosilleri yaşlandırmada kullanılan 3 ana yöntem vardır.

Relatif Yöntemler

Jeolojik olaya belirli yaş değeri vermeden kronolojik sıralaya oturtan bir yöntemdir. Relatif yönteme göre tortu tabakaları eski tabakanın üzerine çökelir, bu yatay çökelmeye “Yatay Çökelim İlkesi” denir. Dolayısıyla katmanlardaki bozulmalar kayaç tabakalarının çökelmesiyle, yani üzerinde farklı bir yatay tabaka bulunmasından kaynaklı oluşmuş olmalıdır.

Yatay çökelim ilkesinden yola çıkarak bozulmamış her kayaç tabakasının üstündeki tabakadan daha yaşlı, altındakinden de daha genç olduğunu söyleyebiliriz. Biz oluşan bu ilkeye “Üst Üstelik İlkesi” adını veririz.

Relatif Yöntem kullanırken kullandığımız “Sıralılık İlkesi” adında bir kural daha vardır. Bu kurala göre aynı coğrafyada çıkan fosiller ile o bölgenin canlılığı arasında oldukça benzer bir ilişki vardır ve eğer fosili çıkardığınız bölgeden ne kadar uzaklaşırsanız canlılık ile fosil arasındaki benzerlik azalacaktır. İşin aslında amaç fosillerin yaş hesabının kesin bir değeri değil genel sınıflandırılmasıdır.

Sayısal Olarak Yaşlandırma Yöntemleri

Diğer bir method olan Sayısal Yaşlandırma, ilk methoda göre daha kesin sonuçlar verir, çünkü ilk yöntemizide fosiller sadece kronolojik sınıflandırılarak kesin bir yaş hesabı tahmininde bulunamaz ama bu yöntem fosilin doğrudan yaş ölçümünü sağlar.

1-Radyoaktif Yöntem

Bu yöntemin özü, belirli elementlerin ne kadar zamanda, ne kadar miktarda doğal radyoaktif bozunduğuna dayanır. Jeologlar “Toryum-Uranyum”, “Karbon14” , “Uranyum-Kurşun” gibi çeşitli izotop bozunma yöntemler kullanılır. Dünya’da bulunan izotopların çoğu genellikle kararlıdır ve değişmez. Ancak C14 gibi bazı izotoplar kararsız bir çekirdeğe sahip olup radyoaktiftir. Bu, kararsız izotopun bazen proton, nötron veya her ikisinin sayısını değiştirmesi demektir. Bu değişim radyoaktif bozunma olarak adlandırılır. Örneğin kararsız C14 kararlı N14’e dönüşür. Bozunan atom çekirdeği ana izotop olarak adlandırılır. Bozunma ürününe de ürün izotop denir. Örneğimizde 14C ana izotop, 14N ise ürün izotoptur. Dolayısıyla radyoaktif izotoplar, oluştuğu zamandan itibaren işleyen bir saat gibidir ve bize ne kadar sürede ne kadar miktarda bozunduğunu göstererek kesin bir kronolojik ölçüm sağlar.

2-Radyoaktif Olmayan Yöntemler

Radyoaktif olmayan yöntemler ise, radyoaktivite ve yarı ömür prensiplerine dayanmayan yöntemlerdir. Bu yöntemler arasında Amino Asit Resamizasyonu, Ağaç Halkaları, Termolüminesans, gibi yöntemler sayılabilir.

Amino Asit Resamizasyonu

Optik etkinliği olan maddenin, optik etkinliği olmayan maddeye dönüşümdeki sürecin hesaplanmasıyla oluşan kronolojik yaşı belirleyen, radyoaktif olmayan bir yöntemdir.

Termolüminesans

Maddede biriken radyasyon enerjisi miktarı onun radyasyon etkisinde kaldığı süreyi, yani kronolojik yaşının hesaplanmasını sağlar. Maddedeki toplam enerjinin bir yıl içerisinde kazandığı enerjiye bölünmesi yaşını belirler.

Ağaç Halkaları

Ağaçlar yaşamları süresince her yıl iki büyüme halkası meydana getirir. Kronolojik yaş hesabındada bu kömürleşmiş ağaçların halka sayısına bağlı ölçüm yapılır.

Daha fazla örnek için https://web.archive.org/web/20230000000000*/https://www.facebook.com/note.php?note_id=176950025696414 web sitesini ziyaret edebilirsiniz.

Paleomanyetizma Yöntemi

Dünya’nın kuzey ve güney kutupları dev bir mıknatısa benzer. Hatta bu sebeple başka bir içeriğimizin konusu olan güneş fırtınalarının verebileceği zararlara da engel olarak dünyada yaşam ortamı sağlar. Kayaçlarda doğal yollarla oluşan manyetik minareler bulunur ve tıpkı pusula gibi Dünya’nın manyetik alanına paralel olan manyetik kuzeye yönelir. Bu nedenle kayaçlar Dünya’nın manyetik alan oryantasyonunun kaydını tutar. Çünkü Dünya’nın manyetik alanı tarih boyunca değişmiştir. Biz bu değişimlere Terslenme adını veririz. Örnek vermek gerekirse şu anda kuzey kutbuna yakın olan + kutup 400 yıl önce New York’a yakın bir yerdeydi. Az önce bahsettiğimiz manyetik mineral taşıyan kayaçlar kendi içerisinde yanar ve yandığı tarihteki manyetik kutup yönünde dizilirler. İşte tam da bu yüzden oryantasyon kaydı tutar demekteyiz. Tüm bu ilkeler dahilinde Manyetik Yöntem olarak adlandırılan çeşitli yöntemlerden bir tanesiyle de kronolojik bir yaş hesabı yapılabilir.

https://www.fossilera.com/pages/dating-fossils